Waxaa bilihii lasoo dhaafay dunida aad ugu baahay xanuunka Corona ee loo yaqaano Covid 19, kaas oo kumanaan dad ah ay ugu dhinteen dalalka caalamka.

Xanuunka oo dhibaatada ka dhalatay haatan dunida laga dareemayo ayaa seynisyahanada caalamka waxay sheegeen in ay adag tahay in wakhti dhaw la sameeyo daawo lagu daweyn karo xanuunka, balse waxay dhakhaatirta ku taliyeen in daweynta ay marwalba ka wanaagsan tahay kahortagga iyo sidii dadka ay isaga ilaalin lahaayeen xanuunkaas.

Sidee uga hortagi kartaa xanuunka Corona?

Dad badan oo dunida ku nool waxay aad uga walaacsan yihiin xanuunkan, waxaana la sheegay in xanuunka u aad usoo rita dadka da’da ah iyo kuwa qaba xanuunada aadka u daran sida macaanka ama sonkorta, neefta iyo xanuunada ku dhaca wadnaha. Dadkaas ayaa la sheegay inay u nugul yihiin xanuunka Corona.

Haseyeeshee arrinta ugu wanaagsan ayaa ah in qofka uu iska ilaalin karo xanuunka, haddii uu sameeyo tallaabooyinka hoos ku xusan ee ay soo jeediyeen dhakhaatiirta, seynisyahanada iyo hey’adda caafimmaadka adduunka ee WHO.

Marwalba oo gacmaha la dhaqo

Gacmaha oo marwalba lagu dhaqo saabuun iyo biyo nadiif ah waxay qofka ka caawineysa in aysan gacmihiisa ku harin wax jeermis ah ama caabuqa laga qaado xanuunka Corona.

Sidoo kale waxaa lagula talinayaa dadka in gacmaha marwalba la mariyo oo lagu dhaqo aalkolada jeermiska disha ee loogu talagalay in gacmaha la marsado.

In gacmaha lagu dhaqo saabuun, biyo iyo aalkoladaas waxay ka hortageysaa ama ay dileysaa cabuqa ama jeermiska gacmahaaga ku dahaaran.

Ka fogow dadka

Maadaama dadka qaba xanuunka Corona ay aad u qufacaan, waxaa muhiim ah in qofwalba oo qufacaya ama hindishoonaya aad ka fogaato hal mitir.

Arrintan ayay hey’adda caafimaadka adduunka ee WHO sheegtay in marka qofka uu qufaco ama uu hindishooda ay jirkiisa haddii ay ahaan lahayd sanka ama afka ay kasoo baxaan dheecaan duulduul ah, kuwaas oo laga yaabo inay sitaan xanuunka.

Haddii aad ku dhaw dahay qofkaas, waxaa suurtagal ah in waxyaabahaas aad neefsato ama ay gudaha u galaan jirkaaga.

Ha taabanin sanka, afka iyo indhaha?

Maxay tahay sababta? Haddii aad gacmaha ku taabato meel kamid ah jirkaaga, waxaa dhici karta inay sidaan xanuunka. Marwalba oo ad dooneyso in aad jirkaaga taabato waxaa muhiim ah inaad gacmaha dhaqato.

Gacmahaaga waxay si sahlan xanuunka ugu gudbin karaan sanka, indhaha iyo afka, waxayna taas keeni kartaa in caabuqa uu gudaha u galo jirkaaga, taas oo keeni karta in aad xanuunsanto ama uu kugu dhaco xanuunka.

Ilaalinta nadaafadda neef mareenka jirkaaga

Marwlaba waxaad hubisaa in adiga iyo dadka ka ag dhaw ay si sax ah u raacaan hannaanka saxda ah ee lagu xaqiijiyo nadaafadda neef mareenada.

Waxaa muhiim ah in qofka uu daboolo afka iyo sanka. Marwaba oo aad hindishotana waxaad ku dedaashaa in ad isticmaasho marin ama xaanshi nadiif ah, dibna ha u isticmaalin maradii ama xaanshidii aad hore u isticmashay.

Tani waxay adiga iyo dadka kale ee kugu ag hareereysan idiin ka caawineysaa in uusan xanuunka faafin oo aan la qaadsiinin dadka kale.

Sidoo kale haddii aad dareento in naqaska uu kugu dhagayo oo aad qufaceyso, xilli hore u tag dhakhaatiirta, si xaaladaadda loo ogado.

Xigasho/BBC